ماسک پزشکی، انواع و کاربردهای آن
در این مقاله از ملیکا طب قصد داریم درباره انواع ماسک های پزشکی و اینکه هر کدام چه کاربردی دارند، بپردازیم.
ماسک پزشکی چیست؟
به نوعی محافظ که از نفوذ ذرات عفونی به داخل حلق و مجرای تنفسی پزشکان جلوگیری می کند، ماسک پزشکی می گویند. عمدتا از این ماسک به هنگام معاینه بیمار و یا انجام عمل جراحی استفاده می شود. البته در مواردی که بیمار در محیط ایزوله به سر میبرد، استفاده از ماسک برای ملاقات کنندگان نیز توصیه می شود. به طور کلی تمامی جراحان و پرسنل جراحی، موظف به استفاده از ماسک مخصوص در اتاق عمل می باشند. از آنجایی که ماسک های جراحی به صورت یکبار مصرف تولید می شوند، از قیمت بسیار مناسبی برخوردار هستند. ماسک های پزشکی در دو رنگ سبز و سفید تولید میشوند، که نوع سبز رنگ آنها برای اتاق عمل و سفید رنگ برای مصارف عمومی هستند.
زمانی که هنوز ماهیت و رفتار ویروس کرونا به خوبی مشخص نشده بود، پژوهشگران چینی بر مفید بودن استفاده از ماسک N95 برای پیشگیری از سرایت عفونت کرونا تاکید کردند. همان موقع این پرسش مطرح شد که ماسک N95 چیست؟
همانطور که می دانید ماسک های پزشکی و یا جراحی برای پوشاندن دهان و بینی در نظر گرفته شده‌اند. آنها از موادی تهیه شده‌اند که می توانند ذرات بزرگ، ترشحات و … را مسدود کنند.
ماسک های معمولی دولایه کشدار
ماسک های معمولی بینی و دهان را می‌پوشانند، اما به صورت نمی چسبند و در شرایط عمومی پزشکی استفاده می شوند. این ماسک ها برای محافظت یک طرفه، برای جلوگیری از پخش شدن مایعات بینی و دهان و همچنین ورود هوا، به عنوان مثال برای افرادی که سرفه یا عطسه می‌کنند، مناسب هستند.
ماسک های جراحی سه لایه بنددار
ماسک های جراحی در برابر خون، ترشحات و ۹۵% باکتری‌ها نفوذناپذیر هستند. این ماسک‌ها بیشتر از ماسک‌های دیگر به صورت میچسبند.
بر‌اساس مطالعات انجام شده، به طور متوسط، افراد ۱۹ تا ۲۳ بار در ساعت صورت خود را لمس می کنند. ماسک‌های جراحی مانع تماس‌های مکرر دست های ما با صورت، به ویژه دهان و بینی میشوند.
ماسک های فیلتر دار برای حفاظت فردی N95 و ffp2 و …
ماسک های فیلتردار محکم هستند و به منظور پوشش دهی کامل صورت طراحی شده‌اند. این ماسک ها کاملا به صورت میچسبند و ضمن تصفیه هوای تنفس شده، با حفاظت دوطرفه، در برابر خون، ترشحات و ذرات غیرروغنی، مقاوم هستند.
این ماسک ها یکبار مصرف هستند و استفاده از آنها برای افرادی که با شخص بیمار ارتباط نزدیکی ندارند، توصیه نمی‌شود. شایان ذکر است که استفاده ۴ ساعت مداوم از ماسک N95 می تواند سبب بروز مشکلات جدی ریوی گردد. استفاده از این ماسک ها در افراد دارای علایم تنفسی، به دلیل افزایش فشار بر ریه ها و دشوارتر کردن تنفس توصیه نمی شود.
تاریخ انقضا و عمر مفید استفاده از ماسک فیلتردار
به طور کلی، عمر مفید ماسک فیلتردار تا ۸ ساعت است، اما در حالات زیر باید ماسک فیلتردار حتی زودتر تعویض گردد:
اگر قالب کاسه ای شکل ماسک، فرم خود را از دست داده باشد و کامل به صورت نچسبد.
در صورت آغشته شدن ماسک به خون، ترشحات یا هر عامل عفونی دیگر از بیمار.
دقت کنیم که استفاده از ماسک‌های بدون فیلتر بیش از ۲ ساعت پی در پی توصیه نمی شود.
ماسک ها در پیشگیری از انتقال ویروس کرونا چه نقشی دارند؟
از آنجا که راه اصلی انتقال ویروس کرونا به صورت فرد به فرد و از راه ریزقطرات تنفسی ناشی از سرفه و عطسه فرد مبتلا است، استفاده از ماسک توسط فرد آلوده می تواند از پخش شدن ویروس توسط او جلوگیری کند.
چه کسانی باید ماسک بزنند؟
افراد سالم و بدون علایم شبه سرماخوردگی نیاز به ماسک زدن ندارند.
افراد سالمی که از یک فرد مشکوک به کرونا مراقبت می‌کنند، لازم است از ماسک استفاده نمایند.
افراد سالمی که در ارتباط نزدیک با تعداد زیادی از مراجعه کنندگان در روز هستند (مانند شاغلان در داروخانه، فرودگاه، بانک و …)، لازم است از ماسک استفاده نمایند.
افرادی که علایمی مثل سرفه یا عطسه دارند برای جلوگیری از انتشار بیماری احتمالی به دیگران، لازم است از ماسک استفاده نمایند.
البته شایان ذکر است که دسته بندی بالا برای مواقع عادی و معمولی می باشد. ولی در زمان شیوع ویروس کرونا حتی افراد سالم و بدون علامت نیز بایستی از ماسک استفاده نمایند.
از چه ماسکی استفاده کنیم؟
با توجه به نوع انتقال ویروس، نیازی به استفاده از ماسک برای عموم افراد جامعه نیست. اگر خودمان علایم تنفسی داریم از ماسک های ساده استفاده کنیم. اگر علامت تنفسی نداریم و از فرد مشکوک به کرونا مراقبت می‌کنیم یا در مشاغلی با معاشرت زیاد با افراد در طول روز مشغول به کار هستیم، لازم است از ماسک ساده استفاده نماییم.
اگر جزو کادر درمان هستیم یا از بیمار مبتلا به کرونا مراقبت می‌کنیم، توصیه می‌شود از ماسک های N95 استفاده نماییم.
چگونه ماسک پزشکی را به صورت بزنیم؟
دستان خود را با آب و صابون به مدت حداقل ۲۰ ثانیه بشوییم.
از یک حوله کاغذی تمیز برای خشک کردن دستان خود استفاده نماییم.
ماسک جدید را از جعبه خارج نموده و از جهت وجود هرگونه نقص، پارگی و سوراخ آن را بررسی کنیم.
قسمت بالای ماسک دارای لبه خمیده‌ای است که می‌تواند اطراف بینی قرار بگیرد.
قبل از قرار دادن ماسک روی صورت، از بالا بودن لبه خمیده آن مطمئن شویم.
چگونه ماسک پزشکی را از صورت برداریم؟
دستان خود را به مدت ۲۰ ثانیه با آب و صابون بشوییم.
ماسک را از قسمت بندها یا کش بگیریم و از صورت برداریم. به قسمت جلویی و فیلتر آن دست نزنیم؛ زیرا امکان انتقال آلودگی به بدن ما وجود دارد.
ماسک آلوده را در یک کیسه جداگانه قرار دهیم و سپس داخل سطل زباله بیندازیم.
در پایان مجددا دست‌ها را با آب و صابون به مدت حداقل ۲۰ ثانیه بشوییم.
دقت کنیم که هرگز از ماسک مخصوص بزرگسالان برای کودکان استفاده نکنیم. ماسک باید کاملا بر روی صورت کودکان قرار گیرد. بهتر است پیش از قرار گرفتن در محیط آلوده، چند بار داخل ماسک نفس بکشیم تا از نفوذ نکردن هوا از جداره‌های آن مطمئن شویم.
خوب است بدانیم که:
ماسک ها به تنهایی نمی توانند از گسترش ویروس جلوگیری کنند و با استفاده غیر ضروری، تنها باعث افزایش هزینه و ایجاد کمبود ماسک در موارد ضروری می شویم.
استفاده از ماسک حس امنیت کاذب ایجاد می کند که می تواند به غفلت از سایر موارد اساسی مانند شستشوی دست ها منجر شود.
استفاده غلط و طولانی مدت از ماسک می تواند باعث افزایش احتمال ابتلا به عفونت شود؛ زیرا تجمع و تکثیر باکتری‌ها و میکروب ها در محیط مرطوب بیشتر است.
دستورالعمل استفاده از انواع ماسک ها
شواهد بسیار زیادی تائید کرده‌اند که استفاده از ماسک در میان جمع، حتی زمانی که حالتان خوب است، می‌تواند به کاهش انتشار ویروس کرونا کمک کند، زیرا افراد حتی وقتی که هیچ علامتی از این بیماری بروز نمی‌دهند باز هم ممکن است این ویروس را منتشر کنند، و این دلیل اصلی استفاده از ماسک است: برای محافظت از دیگران در برابر خودتان.
ماسک‌های صورت می‌توانند برای خود فرد استفاده‌کننده هم تا حدودی محافظت ایجاد کنند، اما اینکه این محافظت تا چه اندازه است تا حدود بسیار زیادی بستگی به نوع ماسک دارد. هیچ ماسکی، محافظت صد در صدی ایجاد نمی‌کند و نباید آن را جایگزین حفظ فاصله اجتماعی از دیگران، شستن مکرراً دست‌ها و اجتناب از جمع‌های شلوغ کنید. وقتی شما این مزایای استفاده از ماسک را در نظر می‌گیرید می‌بینید که استفاده از ماسک می‌تواند تفاوت بزرگی ایجاد کند.
کدام نوع ماسک، بهترین است؟
کارشناسان می‌گویند در انتخاب ماسک باید تمرکز شما روی ماسکی باشد که پارچه‌ای بوده و کاملاً روی صورتتان فیت شده و در عین حال قابل تنفس باشد. این که یک ماسک تا چه اندازه محافظت‌کننده است، بستگی به این دارد که از چه جنسی ساخته شده و چقدر خوب روی صورتتان قرار می‌گیرد. اما اگر شما نتوانید با ماسکی که دارید خوب نفس بکشید، پس احتمال این که آن را روی صورت خود نگه دارید، کم است.
در اینجا نگاهی می‌اندازیم به انواع متفاوت ماسک‌هایی که احتمالاً آنها را می‌بینید و این که تا چه اندازه مؤثرند و از افراد دور و بر شما و البته خود شما محافظت می‌کنند. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها (CDC) می‌گوید افراد باید در میان جمع، ماسک پارچه‌ای بزنند، پس ما هم اول در مورد ماسک‌های پارچه‌ای صحبت می‌کنیم.
ماسک‌های پارچه‌ای
اول خود پارچه را بررسی کنید. Supratik Guha استاد مهندسی مولکولی در دانشگاه شیکاگو می‌گوید، فشردگی بافت پارچه واقعاً اهمیت دارد و این اولین چیزی است که باید به آن دقت کنید. برای بررسی پارچه، آن را جلوی نور نگه دارید: اگر به راحتی می‌توانید خطوط الیاف پارچه را ببینید، پس ماسکی که با این پارچه درست شود، نمی‌تواند فیلتر خوبی باشد. محققان می‌گویند پارچه صد در صد کتان که بافت محکم و فشرده دارد، ماسک خوبی می‌شود. زیرا در سطح میکروسکوپی، الیاف طبیعی کتان نسبت به پارچه‌های مصنوعی، معمولاً ساختار سه بعدی دارند، که نرم‌تر هم هستند. این ساختار سه بعدی می‌تواند موانع بیشتری بر سر راه ذرات مزاحم ایجاد کند.
به تازگی مطالعه‌ای انجام شد که در آن انواع و اقسام پارچه‌ها از جهت این که تا چه اندازه قابلیت فیلتر کردن دارند مورد بررسی قرار گرفت. تنها دو نوع پارچه‌ی مصنوعی که یکی از آنها ۱۰۰ درصد پلی‌استر بود، فیلتر خوبی بود و بیشتر پارچه‌های مصنوعی از جهت قابلیت فیلتر کردن، ارزشی نداشتند؛ اما حتی زدن ماسکی که از پارچه‌ی مصنوعی تهیه شده، بهتر از اصلاً ماسک نزدن است.
ماسک پارچه‌ای چند لایه
مطالعات گوناگونی دریافته‌اند ماسک‌هایی که از چند لایه درست شده‌اند بهتر و مؤثرتر می‌توانند جلوی ذرات ریز را بگیرند. ماسکی که از دو لایه پارچه با بافت فشرده با فیلتری توکار ساخته شده، انتخاب بسیار خوبی است. بهترین فیلتر برای قرار دادن بین دو لایه پارچه، پلی‌پروپیلن است که از پلاستیک مشتق شده است.
پلی‌پروپیلن به عنوان یک فیلتر فیزیکی بسیار عالی است اما یک امتیاز دیگر هم دارد: از قدرت الکتریسیته ساکن استفاده می‌کند. حالت استاتیکی را در نظر بگیرید که وقتی دو تکه پارچه را به هم مالش می‌دهید روی می‌دهد و این همان اتفاقی است که در ماسک دو لایه پارچه‌ای با فیلتر پلی‌پروپیلن روی می‌دهد: خاصیت چسبندگی استاتیک، ذرات دو سوی ماسک را گیر می‌اندازد و این همان چیزی است که شما می‌خواهید.
شما چه ماسک پارچه‌ای انتخاب کنید و چه ماسک جراحی، باید بدانید که ماسک زدن به این معنی نیست که دیگر می‌توانید مدت طولانی در تماس با دیگران باشید. این ماسک‌ها ممکن است فقط تا چند دقیقه بتوانند محافظت ایجاد کنند، نه تا چند ساعت! پس همچنان بهترین کار رعایت فاصله‌ی اجتماعی است.
پلی‌پروپیلن برخلاف سایر مواد، وقتی که در اثر بازدم شما رطوبت ایجاد می‌شود نیز می‌تواند شارژ الکتریسیته ساکن را حفظ کند. نکته‌ای که وجود دارد این است که پلی پروپیلن وقتی که شسته می‌شود، الکتریسیته ساکن خود را از دست می‌دهد اما شما می‌توانید با اتو کشیدن آن، دوباره آن را شارژ کنید یا این که با دستکش‌های پلاستیکی آن را به مدت ۲۰ ثانیه مالش دهید.
یک ماسک دو لایه که از کتان بافت فشرده ساخته شده به تنهایی می‌تواند تقریباً ۳۵ درصد از ذرات را فیلتر کند. اما افزودن فیلتری دو لایه که از پلی پروپیلن شارژ شده است می‌تواند قابلیت فیلترکنندگی ماسک را ۳۵ درصد دیگر افزایش دهد. لایه‌ی کتانی ماسک باید نزدیک‌ترین لایه به صورتتان باشد زیرا این‌گونه راحت‌تر خواهید بود و سلامت پوستتان بهتر حفظ خواهد شد.
اگر به پارچه‌ی پلی پروپیلن دسترسی ندارید، از دستمال کاغذی استفاده کنید: دو ورق دستمال کاغذی را بردارید، آنها را روی هم تا کنید و داخل ماسکتان بگذارید تا در نهایت یک ماسک چهار لایه‌ای داشته باشید که می‌توانید هر روز فیلترش را عوض کنید. جالب است بدانید دستمال کاغذی چهار لایه، محافظ بسیار خوبی است اما دستمال کاغذی این امتیاز را ندارد که الکتریسیته ساکن را نگه دارد.
اگر هیچ یک از راهکارهای بالا برای شما ممکن نیست، ماسکی که از سه لایه یا بیشتر، کتان بافت فشرده ساخته شده نیز ماسک بسیار خوبی است.
برخی از سایت‌های فروش آنلاین ادعا می‌کنند فیلتر قهوه می‌تواند فیلتر خوبی برای ماسک باشد؛ اما فیلتر قهوه، نفس کشیدن را سخت می‌کند، بنابراین شما از اطراف فیلتر نفس خواهید کشید نه از پشت آن. تصور کنید یک شیلنگ آب دستتان است و شما انگشت شست خود را روی قسمتی از آن می‌گذارید و آب به اطراف پخش می‌شود. همین اتفاق در مورد فیلتر قهوه می‌افتد، یعنی جریان هوایی که تنفس می‌کنید در اطراف فیلتر خواهد بود، نه از طریق فیلتر و این هدف شما برای استفاده از ماسک نیست.
شکل ماسک هم اهمیت دارد
توانایی ماسک برای فیلتر کردن ذرات نه تنها بستگی به جنس آن دارد بلکه مهم است که چگونه دهان و بینی‌تان را می‌پوشاند. در مورد ماسک‌های پارچه‌ای، آن‌هایی که کاملاً روی صورتتان قرار می‌گیرند بهترین هستند. ماسک‌های چین‌دار یا تاخورده نیز انتخاب‌های خوبی هستند: چین‌خوردگی‌ها یا تاخوردگی‌ها روی صورت باز میشوند و بنابراین شما هوای بیشتری در خود ماسک دارید و مجبور نیستید از درزهای طرفین ماسک هوا را به درون بکشید یا بیرون دهید. ماسک‌هایی که در قسمت جلو، کاملاً صاف هستند، کم اثرترند.
از ماسک‌هایی که دریچه‌ی بازدم دارند استفاده نکنید
بعضی از ماسک‌های پارچه‌ای و یک‌بارمصرف، دریچه‌ای در قسمت جلو برای بازدم دارند. این دریچه باعث می‌شود راحت‌تر بازدم انجام دهید اما هوای فیلتر نشده را رها می‌کند، بنابراین اگر شما ناقل ویروس باشید، از دیگران محافظت نخواهد کرد. فراموش نکنید که محافظت از دیگران، اصلی‌ترین دلیل ماسک زدن شماست.
ماسک‌های پزشکی
ماسک‌هایN95
ماسک‌هایN95 جوری طراحی شده‌اند که اطراف بینی و دهان را سفت و محکم می‌پوشانند. اگر ماسکN95 به‌درستی روی صورت قرار بگیرد، می‌تواند دست‌کم جلوی ۹۵ درصد از ذرات معلق در هوا را بگیرد. این نوع ماسک‌ها در محافظت از شمایی که آن را زده‌اید و افرادی که دور و برتان هستند عالی عمل می‌کنند. یک دلیل مؤثر بودن ماسکN95 این است که از لایه‌های زیادی از الیاف پلی پروپیلن ساخته شده که در بالا گفتیم. یعنی در این ماسک‌ها از الکتریسیته‌ی ساکن برای گیر انداختن ذرات در دو سوی ماسک استفاده می‌شود. اگر می‌خواهید ماسکN95 بخرید باید بدانید که بعضی از این ماسک‌ها که در بازار وجود دارند قلابی اند.
ماسک‌هایKN95
ماسکKN95 تحت نظارت دولت چین تولید می‌شود. این ماسک مانند ماسکN95 جوری طراحی شده که دست‌کم ۹۵ درصد از ذرات معلق در هوا را فیلتر می‌کند. اما آزمایش‌ها نشان داده عملکرد خیلی از ماسک‌هایKN95 موجود در بازار درست نبوده و خیلی از آنها قلابی‌اند.
ماسک‌های جراحی
ماسک‌های جراحی، ماسک‌های یک بار مصرفی هستند که شُل در اطراف صورت قرار می‌گیرند. این ماسک‌ها تقریباً در دسترس همه هستند و اساساً برای محافظت از دیگران در برابر کسی که این ماسک را زده استفاده میشوند و البته برای فیلتر کردن ذرات بزرگ معلق در هوا نیز کاربرد دارند اما نمی‌توانند ذرات بسیار ریز را فیلتر کنند.
خیلی از ماسک‌های جراحی از کاغذ درست شده‌اند و بعضی از این ماسک‌ها نیز با پلی پروپیلن تهیه شده‌اند. تحقیقات نشان داده ماسک‌های جراحی می‌توانند خیلی از ترشحات تنفسی را که توسط فرد آلوده پخش میشوند فیلتر نمایند؛ اما اینکه ماسک جراحی چقدر خوب می‌تواند از شمایی که از آن استفاده می‌کنید در برابر ذرات کوچک‌تر محافظت کند، تا حدود بسیار زیادی متغیر است. مثلاً یکی از ماسک‌های جراحی تست شده توانسته بود ۳۰ درصد از ذرات ریز را فیلتر کند و ماسک‌های جراحی دیگری هم بودند که تا ۸۰ درصد از ذرات ریز را فیلتر کرده بودند.
شما چه ماسک پارچه‌ای انتخاب کنید و چه ماسک جراحی، باید بدانید که ماسک زدن به این معنی نیست که دیگر می‌توانید مدت طولانی در تماس با دیگران باشید. این ماسک‌ها ممکن است فقط تا چند دقیقه بتوانند محافظت ایجاد کنند، نه تا چند ساعت! پس همچنان بهترین کار رعایت فاصله‌ی اجتماعی است.
دانستنی‌هایی در مورد ماسک‌های پارچه‌ای
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها توصیه می‌کند در مکان‌های عمومی که حفظ فاصله اجتماعی مناسب سخت است؛ مثلاً در فروشگاه‌ها و داروخانه‌ها، باید از ماسک استفاده کنیم، خصوصاً در جاهایی که تردد زیادی وجود دارد.
توصیه‌های مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها در مورد استفاده از ماسک‌های پارچه‌ای خانگی
CDC توصیه می‌کند به منظور پیشگیری از انتشار ویروس توسط افرادی که ممکن است ویروس را داشته باشند و ندانند، استفاده از ماسک ساده‌ی پارچه‌ای لازم است. ماسک پارچه‌ای تهیه شده از چیزهایی که در خانه دارید می‌تواند به عنوان یک راهکار اضافی و داوطلبانه برای حفظ سلامت عمومی به کار برود.
ماسک‌های پارچه‌ای نباید برای افراد زیر استفاده شود:
- بچه‌های زیر دو سال
- کسی که مشکل تنفسی دارد
- فردی که هوشیار نیست
- کسی که ناتوانی‌ای دارد که به او اجازه نمی‌دهد بدون کمک، ماسک را از روی صورت خود بردارد
ماسک‌های پارچه‌ای هرگز نمی‌توانند جایگزین ماسک‌های جراحی یا ماسک‌های تنفسیN95 شوند، بنابراین استفاده از آنها به افرادی که جزو کادر درمان هستند و در مراکز پزشکی و درمانی مشغول‌اند توصیه نمی‌شود.
ماسک پارچه‌ای باید ویژگی‌های زیر را داشته باشد:
- به طرفین صورت خوب بچسبد اما راحت باشید
- با گره‌هایی یا با حلقه‌هایی در پشت گوش محکم شود
- چند لایه پارچه داشته باشد
- بدون محدودیت اجازه‌ی تنفس به شما بدهد
- بتوانید آن را در ماشین لباسشویی بیندازید و بشویید و خشک کنید بدون اینکه آسیبی ببیند یا تغییر شکل بدهد
